Tại lễ khai hội, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Hải Dương Nguyễn Văn Quế nêu rõ: Côn Sơn-Kiếp Bạc có ý nghĩa, tầm quan trọng trong lịch sử đất nước; công lao to lớn của thiền phái Trúc Lâm với sự nghiệp dựng nước, giữ nước, lòng tự tôn dân tộc; công lao của Đệ tam tổ Huyền Quang Tôn giả.
Huyền Quang tên thật là Lý Đạo Tái, sinh năm 1254, tại hương Vạn Tư (nay thuộc xã Thái Bảo, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh), thuộc dòng dõi quan lại nhà Lý. Ông là người thông minh, hiếu học, được mệnh danh là thần đồng, nổi tiếng khắp xứ Kinh Bắc và cả nước.
Năm 20 tuổi, ông đỗ đầu khóa thi Hương, 21 tuổi đỗ đầu khoa thi Giáp Tuất. Người đời gọi ông là Lý Trạng nguyên. Làm quan nhà Trần không lâu, ông từ quan tìm đến tôn giáo, kiên trì học đạo và biên soạn kinh sách. Ông từng trụ trì ở chùa Siêu Loại (Bắc Ninh), chùa Thanh Mai (Chí Linh), chùa Vân Yên là một trong những trung tâm Phật giáo lớn tại Yên Tử.
Ngoài ra, ông cùng Phật hoàng Trần Nhân Tông và Pháp Loa đi khắp nơi trong nước thuyết pháp, giảng kinh và trở thành vị Tổ thứ ba của thiền phái Trúc Lâm. Những năm cuối đời, ông về trụ trì tại chùa Côn Sơn, xây dựng tòa cửu phẩm liên hoa, biên soạn kinh sách truyền lại cho đời sau. Ngày 23 tháng Giêng năm 1334, ông viên tịch tại chùa Côn Sơn, thọ 80 tuổi. Hằng năm, ngày mất của ông trở thành ngày giỗ Tổ của chùa Côn Sơn. Từ đó, di tích Côn Sơn luôn giữ vai trò là trung tâm Phật giáo xứ Đông xưa.
Cùng với lễ hội Côn Sơn, lễ hội truyền thống đền Kiếp Bạc được tổ chức từ ngày 15 đến 20/8 Âm lịch hằng năm để nhân dân cả nước bày tỏ tấm lòng tri ân với Đức Thánh Trần Hưng Đạo Đại vương, vị Anh hùng dân tộc, nhà quân sự thiên tài có công lao to lớn trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc thế kỷ thứ 13.
Lễ hội Côn Sơn-Kiếp Bạc đã góp phần làm nên nét văn hóa đặc sắc, đa dạng không chỉ riêng vùng đất Hải Dương mà trở thành dòng chảy liên tục “hội tụ, kết tinh và lan tỏa” đến hàng triệu đồng bào trên mọi miền đất nước và có vị thế quan trọng trong kho tàng di sản văn hóa Việt Nam.
Với những giá trị hết sức đặc biệt, khu di tích Côn Sơn-Kiếp Bạc đã được Nhà nước xếp hạng di tích quốc gia năm 1962; năm 2012 được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt và trong Lễ hội Côn Sơn-Kiếp Bạc năm 2013, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã chính thức công nhận lễ hội mùa Xuân Côn Sơn và lễ hội mùa thu Kiếp Bạc là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Lễ hội mùa Xuân Côn Sơn-Kiếp Bạc diễn ra từ ngày 13 đến 16/2 (tức 14 đến 17 tháng Giêng Âm lịch), với nhiều nghi lễ, hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao, trò chơi mang đậm chất truyền thống, dân gian như lễ dâng hương, lễ khai hội, lễ tế trên núi Ngũ Nhạc, lễ Đàn mông sơn thí thực, hội thi bánh chưng, bánh dày, vật dân tộc, liên hoan pháo đất, hát quan họ, thư pháp.../.
(Theo: TTXVN)