Những thửa ruộng bậc thang vào mùa thu hoạch
Ruộng bậc thang thuộc tại 3 xã Dế Xu Phình, Chế Cu Nha và La Pán Tẩn của huyện Mù Cang Chải có tổng diện tích 330,11ha. Ba xã này nằm bên cạnh nhau như kiềng 3 chân, sức lao động của người dân nơi đây đã tạo nên những dãy, thửa ruộng bậc thang hùng vĩ. Đây là điểm độc đáo, thu hút khách du lịch trong và ngoài tỉnh, nhất là trong mùa lúa chín vào cuối tháng Chín và đầu tháng 10 hàng năm.
Ruộng bậc thang đã gắn bó với người Mông Mù Cang Chải nhiều đời nay. Cách làm ruộng bậc thang không đơn giản, muốn làm được trước hết phải chọn đất có có độ dốc vừa phải và phải đảm bảo nước tưới tiêu, nhất là lúc vừa mới khai hoang và bừa ruộng lần đầu. Trong quá trình khai hoang ruộng bậc thang, việc đầu tiên là phải phát các loại cây, cỏ rồi dọn sạch, sau đó ngắm cho thật kỹ xem đường đi của bờ ruộng phải như thế nào... rồi dùng cuốc để cuốc đất từ trên cao đắp phía thấp và san gạt cho bằng phẳng.
Riêng bờ ruộng phải tạo ngay từ khi san gạt đất sao cho bờ được hình thành từ nền đất vững chắc của đồi, núi. Trong một số trường hợp địa thế không thuận lợi, người dân phải gia cố thêm một vài đoạn bờ bằng cách dùng cây để lèn đất, dùng chân để dẫm cho thật chặt, cứ mỗi lần cuốc đất từ trên cao xuống là phải đắp một lớp đất để làm bờ, sau họ cứ đắp và san gạt đất khi nào bằng thì thôi. Điều đáng khâm phục là trong quá trình khai hoang ruộng bậc thang, người dân vùng cao không cần dùng dây hoặc thước đo mà họ chỉ dùng thị giác của mình làm thước đo và làm rất chuẩn xác. Đây là bí quyết và sức sáng tạo tài tình của đồng bào Mông Mù Cang Chải.
Ông Lý Nhà Súa, xã La Pán Tẩn, huyện Mù Cang Chải tâm sự: "Khu ruộng gần nhà này, chúng tôi đã khai thác được gần 30 năm nay, trong quá trình khai hoang, dù đất không thuận lợi lắm, nhưng chúng tôi đã cố gắng san gạt, tạo mặt bằng để thành những thửa ruộng bậc thang rất đẹp. Tôi cũng mong muốn, Nhà nước có những chính sách để chúng tôi tiếp tục bảo tồn, phát huy và tôn tạo những thửa ruộng bậc thang này vừa tạo cảnh quan du lịch vừa phục vụ sản xuất nông nghiệp cấy lúa 2 vụ lâu dài sau này."
Đến với huyện vùng cao Mù Cang Chải, du khách sẽ ngỡ ngàng trước cảnh núi non hùng vỹ trên dãy Hoàng Liên với những bản làng thanh bình dưới thung lũng xanh hay trên đèo Khau Phạ. Văn hóa canh tác ruộng bậc thang của đồng bào dân tộc Mông ở La Pán Tẩn, Chế Cu Nha, Dế Xu Phình đã biến tên Mù Cang Chải (tức làng cây khô) thành đồi ruộng mùa màng tốt tươi. Dưới bàn tay con người trải qua hàng trăm năm những thửa ruộng bậc thang không chỉ phản ánh một phương thức canh tác độc đáo của đồng bào Mông mà còn ẩn chứa nhiều thông số về giá trị lịch sử, văn hóa. Sự cần cù lao động sản xuất của đồng bào Mông trên vùng cao Mù Cang Chải đã tạo ra những kiệt tác trên đỉnh đồi là những "mâm xôi vàng" hùng vĩ.
Trong những ngày này, chuẩn bị đón Tuần lễ văn hóa thể thao và du lịch danh thắng ruộng bậc thang quốc gia của huyện Mù Cang Chải, diễn ra tại 3 xã Chế Cu Nha, La Pán Tẩn, Dế Xu Phình, từ ngày 26-29/9, du khách trong và ngoài nước đã đến rất đông.
Du khách Hoàng Ngọc Lâm đến từ Hà Nội phấn khởi nói: Đây là lần thứ 3 tôi cùng gia đình, bạn bè lên Mù Cang Chải. Danh thắng ruộng bậc thang vẫn giữ nguyên được nét đẹp tuyệt vời. Trong những ngày ở đây, chúng tôi sẽ cố gắng chụp được nhiều bức ảnh về thửa ruộng bậc thang. Khi trở về, chúng tôi cho bạn bè xem những bức ảnh này thì chắc chắn rằng ai cũng muốn lên Mù Cang Chải để được tận mắt tận hưởng vẻ đẹp nơi đây.
Đồng bào Mông vùng cao này hầu hết từ già đến trẻ ai cũng biết khai hoang, làm ruộng bậc thang. Những thửa bé thì dùng sức người làm, còn những thửa to và rộng thì dùng sức trâu để san gạt tạo mặt bằng. Sự sáng tạo và bàn tay khéo léo của đồng bào Mông trên vùng cao Mù Cang Chải đã tạo nên những thửa ruộng bậc thang uốn lượn quanh sườn đồi.
Để đánh giá và ghi nhận những thành quả lao động của đồng bào Mông Mù Cang Chải, năm 2007, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã cấp bằng xếp hạng di tích quốc gia ruộng bậc thang cho 3 xã Chế Cu Nha, La Pán Tẩn và Dế Xu Phình. Để tiếp tục bảo tồn và phát huy những thửa ruộng bậc thang trong thời gian tới, các xã đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nhân dân làm tốt việc tôn tạo và gìn giữ những thửa ruộng bậc thang trên vùng cao này…
Ông Hảng Xấy Chông, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã La Pán Tẩn, huyện Mù Cang Chải cho biết xã luôn tuyên truyền, vận động bà con có ý thức bảo quản, gìn giữ thật tốt đối với hơn 100ha ruộng bậc thang tại La Pán Tẩn. Đây là dịp để du khách mọi miền đến tham quan và quan trọng nữa là đây cũng là “vốn” để bà con trồng trọt sản xuất ổn định đời sống…
Trong thời gian tổ chức Tuần lễ văn hóa thể thao và du lịch danh thắng ruộng bậc thang quốc gia của huyện Mù Cang Chải sẽ diễn ra phiên chợ vùng cao, với 14 gian hàng, trong đó mỗi xã, thị trấn một gian hàng. Riêng thị trấn Mù Cang Chải sẽ có thêm 2 gian làm thắng cố phục vụ khách. Phiên chợ vùng cao có chủ đề “Sắc màu Tây Bắc.” Đây cũng là dịp để các cơ sở xã, thị trấn trên địa bàn huyện trưng bày, quảng bá các sản phẩm truyền thống của vùng cao như táo mèo, gạo nếp, nếp cẩm, thảo quả, cốm, rượu, rau cải, bánh dày, mật ong, một số bài thuốc nam cổ truyền của dân tộc, nhạc cụ và một số trang phục của các dân tộc...
Ngoài phiên chợ vùng cao tại trung tâm huyện, 3 xã Chế Cu Nha, La Pán Tẩn và Dế Xu Phình cũng tổ chức nhiều hoạt động thể dục, thể thao, nhà nông đua tài, thi nấu rượu, giã bánh dày và bày bán các sản phẩm độc đáo như khèn Mông, trang phục của từng dân tộc.
Bà Lương Thị Xuyến, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân huyện Mù Cang Chải cho biết việc tổ chức Tuần văn hóa thể thao và du lịch danh thắng ruộng bậc thang cấp quốc gia năm 2013 là dịp để nhân dân các dân tộc huyện Mù Cang Chải quảng bá, giới thiệu về mảnh đất, con người, tiềm năng, thế mạnh và bản sắc văn hóa của các dân tộc huyện Mù Cang Chải với du khách./.
Tuấn Anh (TTXVN)